Ulica na próbę
Nowy Jork, Gdańsk, San Francisco, Koszalin, Katowice. Przedstawiamy subiektywny wybór działań z zakresu prototypowania miejskiego przygotowany przez zespół „Żywej ulicy”
Nowy Jork
Nowy Jork jest epicentrum działań związanych z prototypowaniem miejskim. Historyczna, geometryczna siatka ulic Manhattanu miała ułatwiać nawigację i upłynnić ruch zmotoryzowany. Broadway, częściowo położony ukośnie względem reszty układu, skutecznie tamował ruch samochodowy. Największe problemy komunikacyjne dotyczyły odcinka między Herald Square, a Times Square, który znajduje się w najbardziej zatłoczonej przez pieszych i auta części Manhattanu. Jednym z działań z obszaru prototypowania, który miał rozwiązać ten problem był przeprowadzony w tej okolicy program Green Light for Midtown, który został zainicjowany przez ówczesnego burmistrza Michaela Bloomberga w 2009 roku. Na odcinku między placami Ratusz zdecydował czasowo zamknąć Broadway dla ruchu kołowego, który przeniesiono na Szóstą i Siódmą Aleję. Dzięki tym zmianom czas przejazdu samochodem na tym odcinku skrócił się o 17 proc., a komunikacja miejska przyspieszyła o 13 proc. Najważniejszą zaletą prototypowania przestrzeni miejskiej na Manhattanie okazało się jednak zwiększenie bezpieczeństwa pieszych. Liczba wypadków z udziałem samochodów spadła aż o 63 proc. Dzięki zamknięciu Broadway’u liczba pieszych wchodzących na jezdnię w okolicy Times Square zmalała aż o 80 proc. Dodatkowo poprawiono przejrzystość oznakowania ulic, wyznaczono przestrzenie dla pieszych, rowerów i samochodów. Wydłużono również zielone światło na przejściach dla pieszych, co wyeliminowało przechodzenie w niedozwolonych miejscach i na czerwonym świetle oraz dostosowano rozmiar wysp między przejściami do liczby przechodniów. Broadway w tej części przemienił się w przestrzeń przyjazną pieszym i bezpieczną, a komunikacja na tym odcinku została upłynniona.
San Francisco
W odpowiedzi na problem szerokich, długich ulic, które nierzadko są otoczone połaciami niezagospodarowanych terenów władze San Francisco zastosowały prototyp. „Pavement to Parks” to projekt, w ramach którego jednostki miejskie SF Planning, Public Works i San Francisco Municipal Transportation Agency testują możliwości niekosztownego przekształcania ulic w przestrzenie przyjazne nie tylko dla zmotoryzowanych. Na terenie miasta powstało około 70 różnych inicjatyw – są to m.in. parklety, place czy obiekty małej architektury. Jednym z działań w ramach projektu „Pavement to Parks” jest „Portable Bicycle Corral”. To tymczasowa interwencja mająca na celu przetestowanie rozwiązań związanych z rosnącym zapotrzebowaniem na parkingi rowerowe w Yerba Buena Community Benefit District (YBCBD) – jednej z centralnych dzielnic San Francisco. W 2013 roku YBCBD we współpracy z „Pavement to Parks” i San Francisco Planning and Research Association (SPUR) zorganizowało konkurs dla studentów na zaprojektowanie stojaka na rowery. Stojak miał być przenośny, możliwy do udźwignięcia przez dwie osoby oraz łatwy w użyciu, złożeniu i ewentualnym przeniesieniu. Wszystkie prace konkursowe zostały zaprezentowane na wystawie w SPUR. W skład panelu sędziowskiego wchodzili przedstawiciele YBCBD, mieszkańcy dzielnicy, lokalne organizacje pozarządowe i pracownicy wydziałów urzędu miasta, które mają doświadczenie w dziedzinie inżynierii, sztuki, architektury i transportu. Zwycięska drużyna „Pedalution” rozpoczęła współpracę z lokalną firmą „Spoke Systems”, która zajmuje się projektowaniem obiektów tymczasowych. Obecnie prototyp ten można wypożyczać i sprawdzać jego zastosowanie w innych częściach miasta.
Koszalin
Z prototypem przestrzennym zmierzyli się również mieszkańcy Koszalina. Tocząca się niemal sześć lat temu dyskusja na temat ścisłego centrum miasta przeniosła się do przestrzeni, w których przetestowano jedno z rozwiązań. Czasowe ograniczenie ruchu samochodowego na fragmencie ulicy Zwycięstwa, która dzieli miasto na pół, miało na celu stworzenie deptaka. Chciano sprawdzić, co o oddaniu części miasta ludziom myślą sami jego mieszkańcy. Akcja była wynikiem blisko dwuletnich konsultacji oraz przeprowadzonych rok wcześniej warsztatów „Future City Game”. Podczas dwóch miesięcy fragment głównej ulicy odgrodzono taśmą i barierkami od pasów ruchu samochodowego. Powstały też tak zwane „bankokawiarnie”, ogródek gastronomiczny, zorganizowano również spotkania warsztatowe. W czasie trwania eksperymentu Zarząd Dróg Miejskich mierzył natężenia ruchu samochodowego na zwężonej ul. Zwycięstwa. Wyniki pomiaru miały zostać wzięte pod uwagę przy planowaniu dalszych działań. Dwumiesięczny eksperyment przyczynił się przede wszystkim do żywej dyskusji pomiędzy mieszkańcami i mediami na temat istoty „deptaka”. Główny cel prototypowania został osiągnięty! Zdania były podzielone, co można było stwierdzić na spotkaniu inicjatorów pomysłu prototypu, władz miasta oraz mieszkańców, które odbyło się w ratuszu tydzień po wydarzeniu. Do tematu śródmieścia Koszalina wrócono po kilku latach. W kwietniu poprzedniego roku został rozstrzygnięty konkurs na opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej dla obszaru śródmieścia Koszalina, ze szczegółowym rozwiązaniem zagospodarowania ulic: Zwycięstwa, 1 Maja, Młyńskiej. Zwycięską pracę wykonało biuro to projekt, a jego głównym założeniem była myśl „aby przez centrum nie przejeżdżać, a do centrum jechać”.
Gdańsk
Konieczność wymiany infrastruktury Traktu Królewskiego w Gdańsku, który pełni istotną rolę w układzie urbanistycznym miasta, skłoniła władze do refleksji na temat funkcjonowania tej przestrzeni publicznej. Zarząd Dróg i Zieleni zwrócił się z prośbą do Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej o wypracowanie założeń projektowych dotyczących tego obszaru w ramach zajęć akademickich. Istotnym elementem procesu był właśnie prototyp. Studenci pod okiem ekspertów przeprowadzili liczne analizy i obserwacje, a także nawiązali kontakt z użytkownikami tej przestrzeni poprzez konsultacje społeczne, wywiady i ankiety internetowe. Na tej podstawie został opracowany prototyp funkcjonujący przez trzy dni w kwietniu 2016 roku. Jego głównym elementem była mała architektura, jak ławki, leżaki czy drzewa w donicach, ustawiana każdego dnia w inny sposób. Pozwoliło to na sprawdzenie, który układ najbardziej odpowiada użytkownikom przestrzeni. Reakcje były niezwykle pozytywne. Prototyp umożliwił zebranie wniosków i utworzenie projektu dopasowanego do potrzeb różnych grup użytkowników. Powstały 3 finalne wizje Traktu Królewskiego: strefa prestiżu, ulica codzienna i wizja pośrednia, która zyskała największe poparcie na konsultacjach społecznych, przez wzgląd na dopasowanie zarówno do potrzeb turystów, jak i mieszkańców. Praca studentów zawiera wytyczne projektowe w postaci rozwiązań miękkich i twardych, i jak zapowiadają władze miasta, zostaną one wykorzystane przy projekcie finalnym.
Katowice, Gliwice, Kraków i Warszawa
Kolejną polską praktyką prototypowania miejskiego jest projekt „Żywa Ulica”, który tworzymy – jako członkowie fundacji Napraw Sobie Miasto od 2015 roku. Jego pierwsza edycja miała miejsce w Katowicach, a obecnie trwają przygotowania do odsłon w trzech kolejnych miastach. Podczas przygotowań do projektu przeprowadzono badania urbanistyczne i socjologiczne. Ich celem była dogłębna analiza konkretnych miejsc (ulicy Warszawskiej w Katowicach). Dzięki temu poznaliśmy mieszkańców, którzy poczuli się włączeni w proces zmiany przestrzeni, z której korzystają na co dzień. Kluczowym elementem „Żywej Ulicy” jest otrzymanie zezwoleń na czasową zmianę organizacji ruchu czy na zajęcie chodnika. Podczas wydarzenia w Katowicach na 12-metrowym odcinku chodnika umieszczono meble miejskie, zieleń, a na jezdni zaznaczono ścieżkę rowerową. W ciągu dnia rozmawialiśmy z przechodniami o proponowanej przemianie. Trzecia edycja „Żywej Ulicy” odbędzie 22 kwietnia jednocześnie w Gliwicach, Krakowie i Warszawie.
„Magazyn Miasta” jest patronem medialnym projektu „Żywa ulica”