Jacek Karnowski: Nasze tezy nie są programem wyborczym. To podstawy demokracji

Rząd Prawa i Sprawiedliwości zachowuje się tak, jakby chciał wrócić do czasów komunistycznych, czyli centralnego sterowania państwem. Zabiera kolejne kompetencje miastom, wsiom, województwom, jak też niszczy demokrację w Polsce – przekonuje Karnowski.

Zapraszamy do wysłuchania rozmowy Artura Celińskiego z Jackiem Karnowski, Prezydentem Sopotu i jednym z liderów inicjatywy „Samorządy dla Polski”.  To  szeroko zakrojone porozumienie dużej części polskich samorządowców upomina się stanowczo o przywrócenie właściwych relacji pomiędzy władzą centralną a władzami lokalnymi. Wzór tych relacji samorządowcy zaproponowali w postaci „21 Tez Samorządowych”, które w swojej pierwszej wersji zostały ogłoszone 4 czerwca 2019 r.  w Gdańsku. Po zakończeniu trwających aktualnie konsultacji treść 21 tez ma stać się źródłem postulatów, które „Samorządy dla Polski” przetworzą w projekty ustaw i zaproponują do rozpatrzenia nowo wybranemu Parlamentowi. 

Pozornie „21 Tez Samorządowych” i cała inicjatywa „Samorządy dla Polski” może wydawać się kolejną propozycją wzmacniania państwa poprzez wzmocnienie samorządu. W ciągu ostatnich miesięcy mieliśmy już propozycję „Zdecentralizowanej Rzeczpospolitej” – „ponadpartyjnego pomysłu na Polskę”, której kluczem było zbudowanie silnych demokracji wojewódzkich – oraz raport Fundacji Batorego  „Polska samorządów. Skuteczna demokracja, silne państwo”. Autorzy tej propozycji z jednej strony doceniają polski pomysł na samorządność, a z drugiej proponują szereg modyfikacji, które pomogłyby w podniesieniu jakości usług publicznych świadczonych na poziomie lokalnym (więcej o propozycjach Fundacji Batorego można posłuchać w naszym PODCAŚCIE). 

W odróżnieniu od innych propozycji, „Samorządy dla Polski” nie są wyrazem działań intelektualistów, ekspertów, akademików czy obserwatorów życia publicznego. To apel jednej władzy do drugiej władzy o przywrócenie równowagi i poszanowanie. Duża część z „21 Tez Samorządowych” dotyczy właśnie tego rodzaju kwestii. Samorządowcy np. przypominają rządowi, że projekty ustaw, w szczególności te dotyczące zadań własnych samorządu, powinny  być z nimi obowiązkowo konsultowane. Zwracają także uwagę na konieczność modyfikacji sposobu finansowania samorządu – z jednej strony to zwrócenie uwagi na nadchodzący kryzys gminnych finansów będący wynikiem działań rządu, a z drugiej apel o przyznanie samorządom prawa do samodzielnego kształtowania polityki podatkowej. Co ciekawe, część sygnatariuszy tego apelu, m.in. Jacek Karnowski, najwyraźniej nie ma żadnych złudzeń, że rząd wsłucha się w zgłoszone uwag. Jak bowiem inaczej tłumaczyć tak wyraźne poparcie jednej z partii opozycyjnych przed nadchodzącymi wyborami parlamentarnymi? 

Jaki efekt chcą uzyskać sygnatariusze „21 Tez Samorządowych”? Czy jasne opowiedzenie się po jednej ze stron aktualnego konfliktu politycznego pomoże w realizacji założonych celów? Czy rzeczywiście od wyniku wyborów parlamentarnych zależy przyszłość samorządu terytorialnego w niezależnej od władzy centralnej formie? Jaki sens ma postulowane poszerzenie kompetencji samorządów? Naszej redakcji trudno jest pozostać obojętnym w obliczu tak ważnych pytań. Dlatego zgłosiliśmy się do inicjatorów akcji „Samorządy dla Poslki” z prośbą o możliwość udziału w konsultacjach „21 Tez Samorządowych” za pomocą cyklu tekstów i artykułów inspirowanych ich treścią. Jesteśmy przekonani, że dzięki temu znajdziemy także odpowiedzi na powyższe pytania. 

Zaczynamy od rozmowy z Jackiem Karnowskim. Podzieliliśmy je na dwie części – w pierwszej z nich (A) prezydent Sopotu wyjaśnia powody powstania „21 Tez Samorządowych”. Przekonuje, że choć napięcia pomiędzy rządem a samorządem były stałym elementem historii samorządu w Polsce, to dzisiaj sytuacja jest zgoła inna: „Takiego nagromadzenia absurdów, pewnych zachowań centralistycznych, wręcz takich znanych z działania jedynej słusznej partii, jak to było za PZPRu, do tej pory w Polsce przez 30 lat nie mieliśmy”. Zdaniem Karnowskiego rządy Prawa i Sprawiedliwości nie tylko niszczą demokrację, ale ich działania w istotny sposób wpływają na obniżenie się jakości usług publicznych w każdym samorządzie. W naszej rozmowie Prezydent Sopotu podaje konkretne przykłady, które jego zdaniem uzasadniają konieczność podjęcia stanowczych działań mających na celu uratowanie samorządu przed centralistycznymi zapędami obecnej władzy rządowej.

Druga część rozmowy odchodzi od wątku „dlaczego” i skupia się bardziej na tym, w jaki sposób dzisiaj powinniśmy definiować rozwój miast. Pytaliśmy m.in. o to, dlaczego w tezach samorządowych tak dużo miejsca poświęca się relacjom pomiędzy władzami, a tak mało celom poszerzania kompetencji samorządu. Czyżby władze polskich miast dostrzegły, że nie są w stanie dalej budować wysokiej jakości usług publicznych bez zmiany zakresu swojej władzy? Jacek Karnowski wprost odpowiada, że choć lokalni decydenci zauważyli zmianę priorytytetów w myśleniu o rozwoju miast, to „21 Tez Samorządowych” nie tylko nie jest, ale też nie może być na to dowodem. „My nie chcemy zapisywać naszych poglądów. My chcemy zapisać podstawę demokracji. Poglądy mamy wydyskutować z mieszkańcami – czy mieszkańcy będą chcieli parkingów wielopoziomowych czy jednopoziomowych, albo czy w ogóle parkingów. Czy będą chcieli zakazać wjazdu samochodów do centrum? Nie można zrobić tego wbrew mieszkańcom. Ja nie zapiszę „zero samochodów” w centrum”. Ja mogę to zapisać w moim programie wyborczym. Natomiast te tezy są o tym, żebym mógł w ogóle stworzyć program wyborczy.” – przekonuje Prezydent Sopotu.

„Samorządowe Wyzwanie” to nowy cykle tekstów poświęconych obecnej dyskusji o przyszłości samorządu. Wspieramy w ten sposób nie tylko proces konsultacji „21 Tez Samorządowych”, ale także pomagamy sobie i naszym czytelnikom w zrozumieniu kluczowych elementów mogących mieć wpływ na jakość miejskiego życia. Część materiałów ukaże się tylko w formie podcastów – szukajcie ich na Spotify oraz platformie Anchor.