Blaski i cienie prototypowania

Prototypowanie stało się modne i wiele podmiotów zaczęło je wykorzystywać instrumentalnie do bieżących celów marketingowych. Jak z tym walczyć?

Przez całą jesień w Muzeum Śląskim w Katowicach będą się odbywać spotkania z cyklu Miasto – Myśli – Możliwości. Jesteśmy po pierwszym z nich. Naszym gościem był Yuval Fogelson, brazylijski urbanista – aktywista, który postanowił przekształcać tamtejsze miasta w przestrzenie przyjazne pieszym. Fogelson podczas spotkania opowiadał o swoich metodach pracy, napotkanych problemach, ciekawych rozwiązaniach czy nowych technologiach, które zmieniają miasta. Choć jego perspektywa wynika z obserwacji procesów z „końca świata”, wydają się one jednak bardzo podobna do tego, z czym na co dzień zmagamy się na naszym lokalnym podwórku. I mimo, że do wielu podobnych wnioskach czy spostrzeżeń doszliśmy lata temu, to chyba nadal warto je powtarzać. Walka z samochodowym status quo trwa w najlepsze i nie zanosi się na szybkie zwycięstwo. I nie ma wielkiej różnicy czy mieszkamy w São Paulo czy w Warszawie.

Kim był nasz gość? Yuval Fogelson to nowy typ architekta, społecznie zaangażowanego i biorącego odpowiedzialność za swoje działania w przestrzeni publicznej. Jest reprezentantem pokolenia, które próbuje zredefiniować ten zawód i nadać mu etyczny, polityczny i obywatelski wymiar. Sporo o tych zmianach pisze Justin Mcguirk w książce „Radykalne miasta” czy Teddy Cruz w manifeście „A new public imagination”. Nowa generacja architektów udowadnia, że inna polityka miejska jest możliwa i próbuje ją wdrażać w różnych zakątkach świata. Sam Fogelson pracował już w Europie, Korei, Kanadzie czy w Brazylii. To właśnie w tym ostatnim kraju realizował swój najbardziej znany projekt Urb-i. Urban Ideas i tam wypracował metody swojej pracy.

fot. Michał Jędrzejewski/ Muzeum Śląskie

Urb-i to pomysł, którego celem jest przekształcanie ulic, placów czy całych miast w przestrzenie przyjazne pieszym. Działa zarówno w sferze realnej, jak i wirtualnej. W internecie ekipa odpowiedzialna za projekt zasłynęła ze stworzenia mapy Before/After, pokazującej przykłady miejsc z całego świata, z których wyrzucono samochody i nadano tym przestrzeniom nową, zorientowaną na pieszych funkcję. Zasięgi tego projektu w mediach społecznościowych, jak na działanie z małym budżetem, były spektakularne i zainspirowały wiele podobnych mniejszych, lokalnych akcji. Na szczęście działalność Urb-i to nie tylko edukacja online, ale też projekty w konkretnej, fizycznej przestrzeni. Warto poznać bliżej sposoby ich działania, bo najciekawsze są narzędzia, których Yuval i cała ekipa Urb-i używa do zmieniania miasta.

Before / After

Są to urbanistyka taktyczna i prototypowanie – metody wypromowana przez Mike’a Lydona, autora niezwykle popularnej książki „Tactical Urbanism. Short-term Action for Long-term Change”. Jest to metoda zorientowana na użytkownika przestrzeni i zrywająca z eksperckim, odgórnym projektowaniem przez urzędników i architektów. To oddolna urbanistyka, w której rozwiązania są tworzone w procesie partycypacji, włączającym mieszkańców do rozmowy o mieście. Wspólnie z nimi testowane są różne rozwiązania tymczasowe, o których się rozmawia. Dopiero po zdobyciu możliwie kompletnej wiedzy o funkcjonowaniu przestrzeni, wprowadzane są rozwiązania trwałe. Takie podejście pozwala sprawdzić wiele alternatyw, ale też przygotowuje samych użytkowników na zmiany. Ważna jest etapowość całego procesu i ciągłe weryfikowanie swoich przekonań i wyników.

W taki sposób Fogelson przekształcał ulice São Paulo, które mieliśmy okazję zobaczyć na zdjęciach podczas jego wykładu. Pokazywał również inne przykłady projektów powstałych w procesie prototypowania m.in. słynny projekt przebudowy Times Square prowadzony przez Janette Sadik-Khan. Poza opisem metody i pokazania przykładów jej realizacji w praktyce, architekt zwrócił również uwagę na parę niebezpieczeństw z nią związanych. Prototypowanie stało się zjawiskiem modnym, które wiele podmiotów zaczęło wykorzystywać instrumentalnie, do bieżących celów marketingowych. To oznacza, że często zarzucana jest etapowość projektu, nie ma również mowy o długofalowych założeniach procesu, zamiast tego organizuje się natomiast jedno czy kilkudniowe eventy, podczas których zamyka się ulice dla samochodów i stwarza pozory testowania rozwiązań. Niestety w trakcie takich działań nie przeprowadza się żadnych badań, ani też nie weryfikuje się rozwiązań. Liczy się tylko szybki PR-owy efekt – kilka efektownych zdjęć do mediów. Fogelson mocno przestrzegał przed takim podejściem do zjawiska prototypowania i podkreślał jak ważne jest myślenie długofalowe i realna praca z ludźmi, która powinna prowadzić do faktycznej, a nie pozorowanej zmiany.

[PRZECZYTAJ] O ulicznej rewolucji w NYC – z Janette Sadik-Khan, legendarną dyrektorką Biura Transportu miasta Nowy Jork, rozmawia Marta Żakowska

[PRZECZYTAJ] W księgarniach w całej Polsce pojawił się legendarny zapis przestrzennej rewolucji Nowego Jorku. Otwiera go wstęp redaktorki naczelnej Magazynu Miasta, Marty Żakowskiej. Zapraszamy do jego lektury!

Jeśli podobnie jak Yuval Fogelson chcemy mierzyć się z prawdziwymi konfliktami miejskimi i zmieniać nasze miasta na lepsze, to powinniśmy postawić na działania procesowe, zamiast na jednorazowe wydarzenia. W walce z samochodowym status quo, nie wystarczy już dobry PR, potrzeba za to zdecydowanych działań. Wydaje się, że urbanistyka taktyczna i prototypowanie, jeśli tylko zostaną potraktowane poważnie, dadzą nam narzędzia w walce o lepsze i bardziej przyjazne miasto. Nasz gość pokazał nam jak robić to dobrze, bez popadania w efekciarstwo i szybki medialny efekt. Warto tą wiedzę teraz wykorzystać.