Dobrze rozświetlone miasta

Na całym świecie miasta wykorzystują politykę świetlną do ograniczania przestępczości, pobudzania gospodarki, uzdrawiania środowiska i rozwijania lokalnej tożsamości.

Naszą uwagę zwróciły przemyślane strategie świetlne różnych miast, m.in. Gandawy, Perth i Zurychu. Zobaczcie sami, dlaczego.

Gandawa

Świetlna polityka Gandawy tworzona jest od połowy lat 90. ubiegłego wieku. Pierwszy Light Plan obejmował centrum i wybrane obszary miasta. Zanim miasto przyjęło konkretne rozwiązania, przeanalizowało dokładnie dotychczasowy sposób oświetlania budynków, ulic, parków i pomników. Zdecydowało wówczas, że iluminacja tych obiektów nie może być przypadkowa, ale musi wynikać ze spójnej i kompleksowej wizji. Iluminacja miała tworzyć harmonijną całość i podkreślać zabytkowe założenia architektoniczno – przestrzenne oraz kameralny charakter centrum miasta. Bardzo ważną decyzją było przy tym dostosowanie oświetlenia do intensywności życia miejskiego na danym obszarze. Ulice handlowe i place miejskie w centrum miały zyskać nową, choć zrównoważaną iluminację, podczas gdy oświetlenie w dzielnicach mieszkalnych miało zostać ograniczone do niezbędnego minimum. Drogi samochodowe, wodne i kolejowe prowadzące do miasta zostały oświetlone w taki sposób, aby stały się prawdziwymi punktami orientacyjnymi. Jednym z celów wprowadzenia polityki świetlnej było również zmniejszenie nadmiernego zużycia energii oraz zanieczyszczenia światłem.

W wyniku podjętych działań znacząco poprawił się wizerunek miasta w oczach mieszkańców i przyjezdnych, zmniejszyła się liczba przestępstw oraz wzrosły dochody sklepikarzy i restauratorów. Light Plan okazał się takim sukcesem, że miejscy urzędnicy zdecydowali o konieczności prowadzenia podobnych działań we wszystkich dzielnicach miasta. W 2007 r. przyjęto tzw. Light Plan II, w którym w dużej mierze powielono podstawowe założenia wcześniejszego planu, ale w niektórych kwestiach wyraźnie je rozwinięto.

Do najważniejszych zadań stojących przed twórcami drugiej strategii zaliczono m.in. racjonalne wykorzystanie energii, ograniczenie zanieczyszczenia świetlnego oraz oświetlenia uciążliwego dla ludzi. Ponadto światło miało dzięki tej strategii stać się instrumentem kreowania lub wzmacniania tożsamości dzielnic i przedmieść Gandawy. Postanowiono też wykorzystać oświetlenie do zaakcentowania powiązań przestrzennych między dzielnicami i centrum miasta. Ostatni plan świetlny (obejmujący port i tereny położone wzdłuż kanału) został zatwierdzony w 2012 r. Zakłada on m.in. dostosowanie oświetlenia przestrzeni publicznej i terenów przemysłowych do potrzeb użytkowników i sposobu użytkowania tych obszarów, w tym ograniczenie oświetlenia parkingów i zakładów, które nie są użytkowane w nocy. Dzięki dokumentom Light Plan I, II i III cała Gandawa została objęta kompleksową polityką świetlną. Każdy z tych planów osobno i wszystkie razem wpisują się w główne strategie rozwojowe miasta i lokalne plany zagospodarowania przestrzennego.

Perth

Australijskie Perth jest często nazywane „miastem światła” ze względu na wyjątkowe wydarzenie, które miało miejsce w nocy, 20 lutego 1962 roku. Podczas kosmicznego lotu astronauta John Glenn stracił orientację w przestrzeni. Pracownicy Centrum Kontroli Lotów Kosmicznych na Florydzie poprosili mieszkańców miasta o włączenie wszelkich możliwych źródeł światła, co ci ochoczo zrobili. W ten sposób położone z dala od innych wielkich ośrodków miejskich Perth stało się latarnią pozwalającą ustalić astronaucie swoje położenie i właściwie określić dalszy tor lotu. Dzisiaj Perth ma szansę ponownie zaistnieć jako miasto światła ze względu na swoją świetlną strategię. Określone w niej cele są ambitne i obejmują na przykład ograniczenie przestępczości, obniżenie kosztów energii elektrycznej, znaczne obniżenie emisji gazów cieplarnianych i pobudzenie gospodarki, m.in. przez wzrost handlu detalicznego.

W ramach tworzonej strategii zaplanowano poprawę oświetlenia miasta oraz iluminację wybranych obiektów, tak by tworzyły one wyjątkowy nocny obraz miasta. Oświetlenie ulic zostanie podporządkowane ich hierarchii w strukturze miasta poprzez zastosowanie różnego stopnia jasności, rozproszenia i temperatury światła a także zróżnicowanie wysokości latarni i odstępów miedzy nimi. Intensywne oświetlanie parków uznano za niepraktyczne, dlatego miasto ograniczy iluminację w tych miejscach do częściej uczęszczanych ścieżek i charakterystycznych punktów. Jednym z głównych celów strategii jest zmniejszenie ilości energii zużywanej przez oświetlenie uliczne poprzez zastosowanie najnowszych technologii energooszczędnych, monitorowanie stopnia zużycia i wydajności tego oświetlenia oraz jego bieżącą konserwację.

W świetlnej strategii Perth proponuje się podjęcie szeregu innych działań, w tym wykorzystanie światła podczas festiwali i wydarzeń masowych oraz współpracę z lokalnymi przedsiębiorcami w celu osiągnięcia lepszych efektów. Obecnie, jak pokazała ankieta przeprowadzona przez miasto, 82 proc. użytkowników przestrzeni publicznej czuje się bezpiecznie w mieście w ciągu dnia, ale wieczorem poczucie bezpieczeństwa spada do 36 proc. Jak piszą twórcy strategii świetlnej, działania podjęte m.in. w ramach jej realizacji mają doprowadzić do tego, że w 2029 roku miasto będzie uznawane za jedno z najbezpieczniejszych miast na świecie, a centrum miasta będzie przyciągało ludzi w dzień i w nocy.

Zurich

Wiele miast dąży do intensywnego oświetlania przestrzeni publicznych oraz efektywnej iluminacji charakterystycznych obiektów. W Zurychu zastosowano zupełnie inną koncepcję. W 2004 r. został przyjęty 10-letni „Plan Lumière Zurich” zawierający wytyczne, dzięki realizacji których stworzono wyjątkowy, nocny wizerunek Zurychu. Zaproponowane rozwiązania opierały się na badaniach przeprowadzonych przez urbanistów. Autorzy dokumentu wykorzystali również doświadczenia francuskiego Lyonu, który jako jedno z pierwszych miast w Europie wprowadził przemyślaną strategię oświetlenia. Strategia przyjęta w Zurychu polegała na oszczędnym wykorzystaniu światła – zgodnie z zasadą „mniej znaczy więcej”. Postanowiono ograniczyć kolory oświetlenia do różnych odcieni bieli i nieco mocniej zaakcentowano bryły charakterystycznych zabytków miasta, ratusza, kościołów i mostów. Co ciekawe, wiele ważnych obiektów w mieście, w tym większość budynków położonych nad rzeką, nie otrzymało iluminacji. Niektóre z budynków oświetlono natomiast w oszczędny sposób, pozostawiając w mroku znajdujące się przed nimi drzewa, dzięki czemu osiągnięto ciekawy efekt wizualny. W strategii świetlnej zastosowanej w Zurychu uwzględniono również kwestie związane z ochroną środowiska, ograniczeniem zanieczyszczenia świetlnego i eliminacji oświetlenia uciążliwego dla mieszkańców.

Kolejne inspirujące historie o świetle w mieście na naszym profilu fb i w grudniu, w 18. numerze „Magazynu Miasta” !