Najniższa emerytura – ile wynosi, komu przysługuje i co wpływa na jej wysokość?

Co to jest najniższa emerytura i kto ją otrzymuje?

Definicja minimalnej emerytury w polskim systemie ubezpieczeń społecznych

Najniższa emerytura to ustawowo zagwarantowany minimalny poziom świadczenia emerytalnego, wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) osobom, które spełniły określone warunki dotyczące wieku oraz długości okresów składkowych i nieskładkowych. Jest to forma zabezpieczenia socjalnego, mająca na celu zapewnienie osobom starszym minimum środków do życia, niezależnie od tego, jak wysokie były ich zarobki i składki w trakcie aktywności zawodowej.

Wysokość minimalnej emerytury jest określana co roku i ustalana na podstawie przepisów waloryzacyjnych. W 2025 roku najniższa emerytura w Polsce wynosi 1780,96 zł brutto, co daje około 1620 zł netto miesięcznie. Kwota ta zmienia się w marcu każdego roku, kiedy ZUS przeprowadza waloryzację świadczeń – ma to na celu ochronę ich realnej wartości w związku z inflacją i wzrostem kosztów życia.

Warto podkreślić, że najniższa emerytura nie przysługuje każdemu emerytowi. Aby ją otrzymać, należy nie tylko osiągnąć ustawowy wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn), ale również udowodnić odpowiednio długi staż pracy, który obejmuje zarówno okresy składkowe (czyli te, w których faktycznie odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne), jak i nieskładkowe (np. studia, urlopy wychowawcze, zasiłki chorobowe).

Warunki konieczne do uzyskania najniższej gwarantowanej emerytury

Aby ZUS wypłacił świadczenie w wysokości najniższej emerytury gwarantowanej, wnioskodawca musi spełnić kilka kluczowych warunków:

Osiągnięcie wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn – nie wcześniej.
Udokumentowanie odpowiedniego stażu pracy:
- co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiet,
- co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku mężczyzn.

Okresy składkowe to przede wszystkim:

zatrudnienie na umowę o pracę,
prowadzenie działalności gospodarczej i opłacanie składek,
umowy zlecenia, jeśli były objęte składkami,
służba wojskowa w niektórych przypadkach.

Do okresów nieskładkowych zalicza się m.in.:

pobieranie zasiłków chorobowych i macierzyńskich,
studia wyższe (maksymalnie 1/3 udokumentowanego stażu składkowego),
urlop wychowawczy,
opieka nad osobą niepełnosprawną – jeśli była zarejestrowana w urzędzie pracy jako bezrobotna.

W przypadku spełnienia powyższych warunków, nawet jeśli zgromadzony kapitał emerytalny jest bardzo niski, ZUS zobowiązany jest do wyrównania emerytury do poziomu najniższego świadczenia. Jest to szczególnie ważne w sytuacjach, gdy osoba ubezpieczona zarabiała przez całe życie niewiele, pracowała na część etatu lub odprowadzała składki w bardzo niskiej wysokości – np. w branżach niskopłatnych, na umowach cywilnoprawnych czy sezonowych.

Różnice między najniższą emeryturą a emeryturą niższą od minimalnej

Warto wyraźnie rozróżnić dwa pojęcia, które często są mylone:

najniższa emerytura – to ustalony prawnie minimalny poziom świadczenia, który ZUS zobowiązany jest wypłacać osobom spełniającym wymagania dotyczące wieku i stażu pracy,
emerytura niższa od minimalnej – to świadczenie obliczone wyłącznie na podstawie zgromadzonych składek, które nie podlega wyrównaniu, ponieważ wnioskodawca nie spełnia wymaganego stażu pracy.

Oznacza to, że osoba, która np. pracowała przez 10–15 lat, odprowadzała składki i w wieku 65 lat przechodzi na emeryturę, może otrzymać świadczenie znacznie niższe niż 1780,96 zł brutto, nawet jeśli wyniesie ono kilkaset złotych miesięcznie. Taka osoba nie ma prawa do wyrównania, ponieważ nie spełnia warunku długości stażu.

W takich sytuacjach możliwe jest jednak:

ubieganie się o świadczenia uzupełniające, takie jak 500+ dla osób niesamodzielnych,
złożenie wniosku o świadczenia z pomocy społecznej,
uzyskanie zasiłków celowych i dodatków mieszkaniowych, jeśli sytuacja finansowa jest trudna.

Z tego względu bardzo ważne jest, by planowanie emerytury uwzględniało nie tylko wiek przejścia na świadczenie, ale również długość udokumentowanego stażu pracy. Brak choćby kilku lat pracy zawodowej może skutkować wypłatą emerytury znacznie niższej niż ustawowe minimum.

W przypadku osób, które zbliżają się do wieku emerytalnego, ale nie mają jeszcze pełnego wymaganego stażu, warto rozważyć:

dłuższą pracę zawodową,
zgłoszenie brakujących okresów ubezpieczenia,
uzupełnienie dokumentów płacowych z archiwów,
dobrowolne opłacenie zaległych składek, jeśli przepisy to dopuszczają.

ZUS umożliwia również przeliczenie emerytury po osiągnięciu dodatkowych okresów składkowych, co może prowadzić do uzyskania prawa do najniższej gwarantowanej emerytury i znacznego zwiększenia wysokości świadczenia.

Dlatego najniższa emerytura to nie przywilej automatyczny, lecz forma ochrony tylko dla tych, którzy spełnią ściśle określone ustawowo warunki. W kolejnej części tekstu omówimy, co dokładnie wpływa na wysokość emerytury i jak można realnie podnieść jej wartość jeszcze przed zakończeniem aktywności zawodowej.

Jakie czynniki wpływają na wysokość emerytury?

Staż pracy oraz okresy składkowe i nieskładkowe

Wysokość emerytury w Polsce zależy przede wszystkim od dwóch podstawowych elementów: sumy zgromadzonych składek na koncie emerytalnym w ZUS oraz długości życia osoby uprawnionej, prognozowanej przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w tzw. tablicach dalszego trwania życia. Oznacza to, że wysokość świadczenia wyliczana jest na podstawie wzoru, w którym zgromadzony kapitał dzielony jest przez przewidywaną liczbę miesięcy życia po przejściu na emeryturę.

Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na ten kapitał są właśnie okresy składkowe, czyli lata, w których dana osoba pracowała legalnie i odprowadzała pełne składki na ubezpieczenie społeczne. Im dłuższy i bardziej ciągły ten staż, tym wyższy będzie kapitał emerytalny.

Do okresów składkowych zalicza się m.in.:

zatrudnienie na umowę o pracę,
prowadzenie działalności gospodarczej i opłacanie składek,
służbę wojskową,
pobieranie zasiłków chorobowych i macierzyńskich w czasie zatrudnienia.

Natomiast okresy nieskładkowe (np. studia, urlop wychowawczy, zasiłki dla bezrobotnych) również są uwzględniane przy obliczaniu emerytury, ale w mniejszym stopniu. Obowiązuje bowiem zasada, że:

1 dzień nieskładkowy przelicza się jako 0,7 dnia składkowego,
a łączna liczba okresów nieskładkowych nie może przekraczać 1/3 długości okresów składkowych.

Dlatego osoby, które w swoim życiu zawodowym miały długie przerwy w pracy, mogą otrzymać niższe świadczenie, nawet jeśli formalnie osiągnęły wymagany wiek emerytalny.

Wysokość odprowadzanych składek i waloryzacja kapitału

Oprócz długości stażu pracy, kluczowe znaczenie dla wysokości przyszłej emerytury ma wysokość odprowadzanych składek. System emerytalny w Polsce jest oparty na zasadzie zdefiniowanej składki, co oznacza, że im wyższe były zarobki i im więcej składek trafiło na konto emerytalne, tym wyższe świadczenie emerytalne w przyszłości.

Do obliczenia kapitału emerytalnego brane są pod uwagę:

składki emerytalne zgromadzone od 1999 roku na koncie ZUS,
tzw. kapitał początkowy – czyli składki sprzed reformy emerytalnej z 1999 roku, wyliczane na podstawie zarobków w przeszłości,
waloryzacja składek i kapitału – czyli coroczne podnoszenie wartości zgromadzonych środków zgodnie z przepisami.

Warto pamiętać, że nawet przy niskich zarobkach warto zadbać o regularność i ciągłość zatrudnienia, ponieważ nawet niewielkie składki, ale regularnie odprowadzane przez 30–40 lat, mogą zapewnić świadczenie przekraczające minimum gwarantowane.

Z kolei osoby, które pracowały nieregularnie lub odprowadzały składki od niskiej podstawy, muszą liczyć się z tym, że ich emerytura będzie zbliżona do minimalnej lub wręcz niższa, jeśli zabraknie wymaganego stażu pracy.

Dla osób prowadzących działalność gospodarczą szczególnie istotne jest, by nie korzystać przez cały czas z najniższych możliwych składek, ponieważ skutkuje to bardzo niskim kapitałem emerytalnym. W przyszłości przekłada się to bezpośrednio na wysokość wypłacanego świadczenia.

Znaczenie emerytury minimalnej w kontekście niskich zarobków

Najniższa emerytura pełni w polskim systemie ubezpieczeń społecznych funkcję zabezpieczenia socjalnego dla osób, które – mimo niskich zarobków – przepracowały wymagany minimalny okres i nie mają prawa do wyższych świadczeń. To gwarantowany próg bezpieczeństwa, który zapewnia podstawowe środki do życia osobom, które przez całe życie pracowały, ale nie miały możliwości zgromadzenia dużego kapitału emerytalnego.

Dla wielu kobiet – szczególnie tych, które pracowały na część etatu, wychowywały dzieci, opiekowały się osobami chorymi – minimalna emerytura jest realnym wsparciem. Również osoby zatrudnione w przeszłości w zawodach niskopłatnych (sprzątaczki, pomoc kuchenna, pracownicy sezonowi, osoby sprzedające na targach czy w drobnych usługach) często nie były w stanie zgromadzić odpowiednich składek, mimo że pracowały przez większość życia.

Dlatego emerytura minimalna nie jest tylko mechanizmem księgowym – to realna pomoc społeczna, której znaczenie będzie tylko rosło w kontekście rosnącej liczby osób zatrudnianych na umowy cywilnoprawne, w niepełnym wymiarze czasu lub bez ciągłości składkowej.

Co istotne, warto pamiętać, że osoby otrzymujące minimalną emeryturę mogą również korzystać z:

świadczeń socjalnych,
dodatku pielęgnacyjnego,
dodatku mieszkaniowego i energetycznego,
świadczenia uzupełniającego dla osób niesamodzielnych (tzw. 500+ dla seniorów).

W ten sposób całkowity dochód osoby starszej może zostać podniesiony do poziomu, który umożliwia godne funkcjonowanie. W ostatniej części artykułu przyjrzymy się temu, co można zrobić, jeśli emerytura przyznana przez ZUS jest niższa niż minimum gwarantowane, oraz jakie formalności trzeba spełnić, by ubiegać się o wyrównanie.

Co zrobić, jeśli emerytura jest niższa niż minimalna?

Kiedy ZUS dopłaca do emerytury?

Zdarza się, że osoba przechodząca na emeryturę otrzymuje świadczenie niższe niż obowiązująca najniższa emerytura, czyli – w 2025 roku – mniej niż 1780,96 zł brutto. W takiej sytuacji wszystko zależy od spełnienia kryteriów określonych przez przepisy: jeśli ubezpieczony osiągnął wymagany wiek i ma wystarczający staż pracy, ZUS ma obowiązek dopracować emeryturę do kwoty minimalnej.

Aby otrzymać wyrównanie do najniższej emerytury, należy:

mieć co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni),
być w wieku emerytalnym – 60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn,
posiadać prawo do emerytury z systemu powszechnego (czyli z ZUS),
nie pobierać innych świadczeń, które wykluczałyby wypłatę emerytury (np. emerytura rolnicza z KRUS bez zbiegu z ZUS-em).

Jeśli ZUS przyzna emeryturę w wysokości niższej niż minimalna, ale osoba spełnia wymogi dotyczące stażu i wieku, urząd samodzielnie dokonuje wyrównania do poziomu ustawowego minimum. W praktyce oznacza to, że nie trzeba składać osobnego wniosku o „dodatkowe pieniądze” – dopłata powinna nastąpić automatycznie, a informacja o wyrównaniu znajduje się w decyzji ZUS.

Jeśli jednak masz podejrzenie, że dopłata nie została przyznana mimo spełnienia warunków – warto skontaktować się z doradcą emerytalnym lub złożyć pisemne zapytanie w oddziale ZUS.

Jakie dokumenty złożyć i jak złożyć wniosek o wyrównanie?

W przypadku braku wyrównania lub potrzeby ponownego przeliczenia świadczenia, można złożyć:

wniosek o przeliczenie emerytury – szczególnie, jeśli po przyznaniu świadczenia udało się uzupełnić dokumentację dotyczącą stażu pracy lub zarobków (np. archiwalne zaświadczenia z zakładów pracy),
wniosek o doliczenie okresów składkowych lub nieskładkowych, które wcześniej nie były uwzględnione (np. zasiłki, opieka nad dzieckiem, urlopy wychowawcze, umowy zlecenia),
wniosek o uzupełnienie kapitału początkowego, jeśli nie został wcześniej obliczony lub był wyliczony na podstawie niepełnych danych.

Dokumenty można złożyć:

osobiście w placówce ZUS,
elektronicznie przez PUE ZUS,
pocztą tradycyjną,
za pośrednictwem pełnomocnika (np. członka rodziny).

ZUS ma obowiązek rozpatrzyć wniosek o przeliczenie emerytury w ciągu 30 dni od złożenia kompletnego wniosku. Jeśli skutkuje to zmianą wysokości świadczenia – nowa, wyższa kwota wypłacana jest z wyrównaniem od dnia złożenia wniosku lub od miesiąca, w którym zaszło zdarzenie uzasadniające przeliczenie (np. uzyskanie nowego dokumentu potwierdzającego staż).

Inne świadczenia i formy wsparcia dla osób z najniższą emeryturą

Osoby, których emerytura – mimo przeliczenia – nadal nie przekracza poziomu minimum egzystencjalnego, mogą ubiegać się o różne formy wsparcia dodatkowego. Niektóre z nich to:

Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tzw. 500+) – przysługuje osobom z niską emeryturą i orzeczeniem o niesamodzielności.
Dodatek pielęgnacyjny – dla osób powyżej 75. roku życia lub niesamodzielnych (na podstawie orzeczenia ZUS).
Zasiłek celowy – wypłacany przez ośrodek pomocy społecznej na pokrycie kosztów leków, opału, żywności lub odzieży.
Dodatek mieszkaniowy i energetyczny – dla osób, których wydatki na utrzymanie mieszkania przekraczają określony procent dochodu.
Bezpłatne leki dla seniorów (program 75+) – lista refundowanych leków dostępna jest w aptekach i u lekarzy.

Warto pamiętać, że wszystkie świadczenia są przyznawane niezależnie od siebie, co oznacza, że możliwe jest łączenie emerytury minimalnej z kilkoma innymi formami pomocy. W praktyce pozwala to osobom starszym na uzyskanie łącznie kilkuset złotych miesięcznie więcej, co może mieć kluczowe znaczenie przy opłacaniu rachunków, wykupie leków czy codziennych zakupach.

Pomocną rolę w tym zakresie odgrywają również organizacje senioralne, fundacje, punkty wsparcia przy parafiach, rady osiedli i ośrodki pomocy społecznej, które nie tylko pomagają wypełnić dokumenty, ale często również organizują darmowe posiłki, paczki żywnościowe, a nawet wsparcie psychologiczne i medyczne.

Najniższa emerytura to więc nie tylko kwota wypłacana przez ZUS, ale element szerszego systemu zabezpieczenia społecznego, który – przy odrobinie wiedzy i aktywności – może pomóc w godnym funkcjonowaniu w wieku senioralnym. Choć kwoty te nie zawsze wystarczają na życie w pełnym komforcie, warto znać swoje prawa, dopytywać o możliwe przeliczenia oraz korzystać z przysługujących świadczeń uzupełniających.

FAQ najniższa emerytura

Ile wynosi najniższa emerytura w 2025 roku?

W 2025 roku najniższa emerytura w Polsce wynosi 1780,96 zł brutto, czyli około 1620 zł netto.

Kto ma prawo do najniższej emerytury?

Najniższa emerytura przysługuje osobom, które osiągnęły wiek emerytalny i mają co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni).

Czy można mieć emeryturę niższą niż minimalna?

Tak, jeśli nie spełni się wymaganego stażu pracy, ZUS wypłaca emeryturę w wysokości obliczonej wyłącznie na podstawie zgromadzonych składek, nawet jeśli jest niższa od minimalnej.

Czy można dostać dopłatę do najniższej emerytury?

Tak, osoby, które spełniają wymagania dotyczące stażu pracy, a ich emerytura jest niższa niż minimalna, otrzymują wyrównanie do pełnej kwoty.

Jakie inne świadczenia może dostać osoba z niską emeryturą?

Osoby z najniższą emeryturą mogą ubiegać się o dodatki: pielęgnacyjny, mieszkaniowy, energetyczny oraz świadczenie uzupełniające dla osób niesamodzielnych.